اندرز شاهنامه

آوای شاهنامه، دلپذیر: یکی از رازهای ماندگاری شاهنامه، اندرزهای اخلاقی و حکیمانه آن است. شاهنامه، تنها داستان سرگذشت و نبرد شاهان و پهلوانان نیست؛ پندنامه‌ای است که به ما رفتار و کردار نیکو و راه و رسم درست زندگی را می‌آموزد. این اندرزها جنبه‌های مختلف زندگی مادی و معنوی را دربر می‌گیرد.

 رعایت اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط، یکی از اصول اساسی اندرزهای شاهنامه است. در شاهنامه، اعتدال و میانه‌گزینی، با خرد ارتباط مستقیمی دارد و در ابیات مختلف، میانه‌روی نشانه خرد انسان دانسته شده است. اورمزد در بستر مرگ، فرزندش بهرام را به گزینش راه درست و خردمندانه که همان میانه‌گزینی است دعوت می‌کند؛ او از یک سو بهرام را از خشم و شتاب در کارها برحذر می‌دارد و از سوی دیگر بردباری بیش از اندازه را نشانه ضعف و سستی انسان می‌داند. او در پایان اندرزهای خود، بار دیگر به نقش خرد در یافتن راه میانه تأکید می‌کند:

هر آنکس که باشد خداوندِ گاه

میانجی خرد را کند بر دو راه

نه تیزی، نه سُستی به کار اندرون

خرد باد جانِ ترا رهنمون!

به بیان دیگر ارتباط خرد و میانه‌گزینی دو سویه است؛ از یک سو انسان خردمند در کارها میانه رو و  معتدل است و از دیگر سو فرد خردمند، در همه کارها اندازه و اعتدال را نگه می‌دارد!