مراسم پایانی جشنواره مجازی حکیم ابوالقاسم فردوسی، شنبه ۲۷ بهمن ماه با حضور جمعی از مدیران فرهنگی، شاهنامه پژوهان و شیفتگان فرهنگ و ادب ایران زمین در تالار سنگلج تهران برگزار شد.
به گزارش پایگاه خبری آوای شاهنامه، آیین پایانی و مراسم تقدیر از برگزیدگان جشنواره مجازی حکیم ابوالقاسم فردوسی به کوشش مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی عصر شنبه ۲۷ بهمن ماه در تالار سنگلج تهران برگزار شد.
در این مراسم رئیس مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی، اظهار داشت: جشنواره مجازی حکیم ابوالقاسم فردوسی در بستر فضای مجازی با رویکردی به کلان‌برنامه‌های وزیر محترم فرهنگ در راستای پاسداشت و تقویت اصالت و هویت ایرانی اسلامی و با نگاه ویژه به نسل جوان شکل گرفته است.
سعید پور قاسم با اشاره به اینکه رشد سریع فناوری‌های نوین موجب شکافی عمیق در میان نسل جوان و ارزش‌های فرهنگ ایرانی شده است؛ گفت: استفاده از فضای مجازی مهم‌ترین و شاید تنها ابزار مؤثر برای انتقال، حفظ و ترویج هویت ملی به نسل جوان است که بیشترین زمان خود را در فضای مجازی می‌گذرانند؛ از این رو وظیفه خود دانستیم با بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌ها و فرصت‌های فناوری، این جشنواره را برگزار کنیم.
وی با تاکید بر اینکه مردم ایران هزاران سال، مدام شاهنامه را خوانده و در ناخودآگاه خود با آن هم‌ذات‌پنداری کرده و انس گرفته‌اند خاطر نشان کرد: استقبال از فراخوان این جشنواره ما را حیرت‌زده کرد؛ زیرا از تمام استان‌های کشور در دو بخش اصلی شاهنامه‌خوانی و نقالی، در رده‌های سنی مختلف شرکت‌کننده داشتیم که نشان ازعلاقه و استقبال مردم به فعالیت‌های فرهنگی و شاهنامه است.
وی تصریح کرد: فضای مجازی قطعاً در عمومی‌سازی دسترسی مردم برای خلق محتوای فاخر و فرصت‌های فرهنگی، آسان‌ترین و مثمر ثمرترین بستر است. وی ادامه داد: امانت‌داری حکیم ابوالقاسم فردوسی در برجسته‌سازی ارزش‌ها در قالب روایت اساطیر ایرانی و صداقت گفتار و تفکر او بر پایه خرد و راستی، باعث شده است دوست و دشمن به تحسین او بپردازند و تأثیرگذاری فرهنگی او غیر قابل انکار باشد.
پورابوالقاسم در پایان تاکید کرد: مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی وظیفه خود می‌داند، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های فناوری برای مشارکت هدفمند مردم، کنش‌گران فرهنگی هنری و ذی‌نفعان فضای مجازی بکوشد و از تولید و نشر محتوای مؤثر و جریان‌ساز و غنی‌سازی محتوای فرهنگی و هنری کشور در فضای مجازی در جهت بهبود ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان به ویژه نسل جوان در حوزه مؤلفه‌های هویتی، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و حمایت کند.
ضرورت پاسداشت شاهنامه فردوسی
در ادامه مشاور عالی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز، طی سخنانی به اهمیت پاسداشت شاهنامه و لزوم توجه به جایگاه فردوسی در عرصه بین‌المللی پرداخت.
محمدمهدی احمدی، با اشاره به تجربه خود به عنوان رایزن فرهنگی ایران در اسپانیا، خاطره‌ای از برخورد یک مقام دانشگاهی اسپانیایی با ترجمه شاهنامه به زبان اسپانیایی ،اظهار داشت: معاون امور بین‌الملل یک دانشگاه در اسپانیا وقتی این نسخه را دید به من گفت: چون شما ایرانی‌ها به قیامت اعتقاد دارید، باید در قیامت پاسخگوی فردوسی باشید. چون با داشتن این وزنه علمی، شما باید حرف اول را در دنیا بزنید.
مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تأکید بر لزوم فراهم کردن زمینه‌های مناسب برای ترویج و گسترش زبان و ادبیات فارسی، به ویژه شاهنامه، تصریح کرد: مقام اجرایی باید بشنود و زمینه‌های لازم را برای پیشنهادهای علمی دوستان فراهم کند.
شاهنامه، رمز هویت اجتماعی ایرانیان است
بهمن نامور مطلق عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز دیگر سخنران این همایش بود. وی گفت: شاهنامه تنها یک روایت اسطوره‌ای نیست؛ این اثر برای ما ایرانی‌ها رمز هویت اجتماعی است. و بحث شاهنامه به عنوان یک متن-اسطوره آسیایی باید مورد توجه قرار گیرد.
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: شاهنامه بر اساس الگوی شهریاری در جامعه شکل می‌گیرد و این نشان می‌دهد که اگر حکمرانی درست شکل بگیرد، اثرات عظیمی در تاریخ خواهد گذاشت. بنابراین، شاهنامه به ما می‌آموزد که باید مدل‌های حکمرانی خود را با آن تطبیق دهیم.
وی ادامه داد: خود شاهنامه یک اسطوره متن است. به این شکل که برای ما ایرانی‌ها یک رمزکل و دال مرکزی است که فرهنگمان بر اساس آن معنی پیدا می‌کند. یعنی دستگاه هویت‌سنجی جامعه ماست.
نامور مطلق در توضیح رمزکل گفت: رمزکل یعنی می‌بایست نوع زندگی، حکمرانی، شهرداری و… بر اساس آن تنظیم شود. فردوسی می‌گوید: بسیاری از مسائل با الگوی شهریاری باید حل شود. شاهنامه فقط برای خواندن و نقل کردن نیست. باید آن را اجرا کنیم. اگر الگوی شهریاری پیاده شود، بسیاری از جنگ‌ها درنمی‌گیرد.
وی تصریح کرد: بحث اسطوره‌متن فقط برای ما ایرانی‌ها نیست. بلکه در آسیا مطرح بوده است. ما دو مدل در جهان اسلام داریم؛ غربی و شرقی. تمدن مصری در مواجهه با اسلام، کلا عربی شد. آنها فکر می‌کردند مسلمان شدن یعنی عرب شدن. در مقابل، مدل ایرانی قرار دارد که متفاوت است. مکتب ایرانی، مکتب کلمه و تفکیک است. ایرانی‌ها هم مسلمان شدند، هم زبان و فرهنگ خود را حفظ کردند.
وی خاطر نشان کرد: شاهنامه به غیر از اینکه خود یک اسطوره است، برای ما ایرانی‌ها رمز هویت اجتماعی و بسیار مهم است و باید از خود بپرسیم چقدر در معرض هویت خود قرار داریم.
این شاهنامه پژوه افزود: جایگاه فردوسی خیلی بالاتر از این است که فقط زبان فارسی را حفظ کرده باشد. فروسی مدل ایرانی را گسترش داد. ما باید بیش از پیش شاهنامه را بشناسیم و از آن استفاده کنیم.
وی خاطر نشان کرد: علی‌رغم اینکه در زمینه شاهنامه کارهای خوبی انجام شده، و هیچ کتابی به اندازه شاهنامه توسط ملت ایران مورد توجه قرار نگرفته است این کتاب ارزشمند هنوز در بسیاری از ابعاد ناشناخته است.
نامور مطلق تاکید کرد: فردوسی فراتر از حفظ زبان فارسی، مدل تمدنی ایرانی را گسترش داده است. بنابراین، باید بیشتر به فردوسی و شاهکارش توجه کنیم و از آن بهره‌برداری بیشتری داشته باشیم، زیرا هنوز نکات زیادی در شاهنامه باقی مانده که باید کشف شوند.
اهمیت جشنواره مجازی فردوسی در عصر دیجیتال
دکتر محمد جعفر یاحقی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی نیز با اشاره به اهمیت جشنواره‌های دیجیتال در عصر حاضر ابراز امیدواری کرد: جشنواره مجازی حکیم ابوالقاسم فردوسی به یک رویداد همیشگی و سالانه تبدیل و یک دبیرخانه دائمی برای آن ایجاد شود.
یاحقی با بیان این که شاهنامه خوانی به عنوان یک سنت فرهنگی در تاریخ ایران، همواره ما را به خود جذب کرده است، اظهار داشت: شاهنامه نه تنها تاریخ شاهان، بلکه تاریخ تمامی مردم است. این کتاب جملاتی عمیق و پندآموز دارد که به خرد و اندیشه انسان‌ها مربوط می‌شود. در آن، ظرافت‌های انسانی، نیکوکاری و شرافت بشری مطرح شده است و این کتاب هنوز هم منابعی غنی برای بهره‌برداری در نسل‌های آینده دارد.
وی با بیان اینکه بچه‌های نسل جدید ذخایر فرهنگی ما هستند و شاهنامه‌خوانی نقطه اتصال ما و در نگاهی عام به معنای تاریخ است، گفت: شاهنامه فقط درباره شاه نیست. بلکه آنچنان پر از ظرایف و زیبایی است که شاهان در آن گم می‌شوند. یاحقی اضافه کرد: در این کتاب، اندیشه‌های بزرگ و متعالی که جهان مترقی امروز به آن نیاز دارد مثل عقل، خرد، داد و… جلوه‌گر شده است.
عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی بیان کرد: شاهنامه می‌تواند هر روز حرف تازه‌ای داشته باشد. هر روز می‌شود جشنواره دیگری برایش برگزار کرد و با مخاطب دیگری درباره‌اش سخن گفت. پس شاهنامه به معنای همه تاریخ؛ همه زندگی و مجموعه حیات است.
وی اضافه کرد: شاهنامه‌خوانی به عنوان یک روایت فرهنگی، همواره باید با شرایط روز هماهنگ باشد. فضای مجازی و ابزارهای نوین مانند هوش مصنوعی نیز باید در این راستا مورد استفاده قرار گیرند.
وی جشنواره مجازی حکیم ابوالقاسم فردوسی را فرصتی ارزشمند برای حضور جوانان در فعالیت‌های سالم مانند شاهنامه خوانی، نقالی و هنرهای مرتبط با شاهنامه دانست و افزود: شوقی که امروز در نسل جوان می‌بینم، حاکی از علاقه آنان به فرهنگ ملی و میراث فرهنگی کشور است.
این شاهنامه‌پژوه افزود: اخیراً شاهنامه‌خوانی به شیوه نقالان بسیار زیاد شده است. بنابراین امروز روایت‌گری شاهنامه با هنر نقالی تلفیق شده است. این سنت خوبی است که ما را از مسیر مشخص گذشته به امروز متصل می‌کند.
وی تصریح کرد: فردوسی روایت‌‌های نخ‌نمای زمان خودش را به شیوه‌ای نو مطرح کرد. امروز، زمان هوش مصنوعی است. نسل امروز زبان خاص خودش را دارد. ما باید زبان آنها را به دست بیاوریم و به زبان آنها سخن بگوییم.
یاحقی با تاکید بر اینکه هنرمندان و فعالان فرهنگی ما می‌توانند با تلفیق شاهنامه و ابزارهای مدرن، این سنت را به روز کرده و آن را به نسل امروز معرفی کنند ادامه داد: باید با استفاده از فناوری‌های جدید، این سنت‌ها را به شکلی تازه و جذاب برای جوانان ارائه دهیم.
تقدیر از استاد داوود فتحعلی بیگی
در ادامه این مراسم از چند دهه تلاش داوود فتحعلی‌بیگی، چهره برگزیده فرهنگ و هنر ایران تقدیر شد. وی با ابراز خرسندی از حضور در این جشنواره فرهنگی گفت: خوشحالم مسیری را طی کردم تا بتوانم قدم کوچکی در حفظ و حراست از فرهنگ ایران عزیزمان بردارم.
این هنرمند پیشکسوت در ادامه سخنان خود به لزوم توجه بیشتر به هنرهای نمایشی و لزوم ایجاد زمینه‌های مناسب برای آموزش و ترویج این هنرها اشاره کرد و گفت: ما برای عرضه فرهنگمان زمینه‌های به‌روز را فراهم نکرده‌ایم.
وی با اشاره به تجربه چینی‌ها در حفظ هنر نقالی تصریح کرد: «برای اینکه هنرهای ما دوام و قوام پیدا کند و بماند، دولت و بزرگان ما باید زمینه‌های ارائه به‌روز آنها را فراهم کنند و رشته‌های دانشگاهی لازم را ایجاد کنند.
وی اضافه کرد: خوشبختانه موجی در این زمینه ایجاد شده است، اما هنوز جایگاه هنرهای نمایشی سنتی در دانشگاه‌های ما خالی است.
فتحعلی بیگی با تاکید بر اینکه آشنایی نوجوانان و جوانان با فرهنگ ملی موجب رشد شخصیتی، تقویت اعتمادبه‌نفس و بالندگی روانی آنها می‌شود تصریح کرد: این شناخت فرهنگی باعث می‌شود که وقتی یک کودک مجسمه رستم را در ویترین مغازه می‌بیند، آن را بی‌اهمیت نپندارد، بلکه ارتباطی عمیق‌تر با هویت ملی خود برقرار کند.
پیام دکتر خالقی مطلق به جشنواره مجازی حکیم ابوالقاسم فردوسی
در بخش دیگری از این مراسم، پیام دکتر جلال خالقی مطلق، مصحح برجسته شاهنامه مقیم هامبورگ برای حاضران قرائت شد. متن این پیام به این شرح بود: « نمی‌شود از ایران گفت و از شاهنامه نگفت، شاهنامه‌ای که از بیت اول تا بیت آخرش ستایش ایران است. شاهنامه‌پژوهی و تصحیح شاهنامه برای من هم از عشق به ایران ریشه می‌گیرد. درواقع شاهنامه برای من کار نیست، کارنامه است؛ شغل نیست، مشغله است.
همیشه برای ایرانی‌ها البته دو موضوع اهمیت داشته است؛ یکی توجه به میهن، فرهنگ و تاریخشان و دوم، توجه به زبان و ادبیات فارسی که بزرگ‌ترین پیام شاهنامه برای ایرانیان است و برای جهانیان هم توجه به انسانیت، عدل، داد، امنیت و اخلاقیات. البته پیامی که شاهنامه برای همیشه ایرانیان به‌صورت روزآمد دارد، توجه به سرزمین، زبان، فرهنگ و تاریخ‌مان است. شاهنامه کهن‌ترین اثر شعر فارسی است که به‌طورکامل به دست ما رسیده است. می‌توان تأثیر بزرگ این کتاب را بر سراسر ادب فارسی حدس زد. نه‌تنها مورخان و فرهنگ‌نویسان و حماسه‌سرایان و مؤلفان کتب اخلاق، بلکه اکثر متفکران و شعرای بزرگ زبان فارسی، ازآن‌میان شیخ فریدالدین عطار، عمر خیام، شیخ اشراق سهروردی، مولانا، سعدی و حافظ، هریک به‌نحوی از شاهنامه تأثیر پذیرفته‌اند».
این مراسم با اجرای دوتار نوازی استاد محمد یگانه و نقالی خوانی استاد چایانی و پخش کلیپ‌هایی از آثار ارسالی به جشنواره ادامه یافت. در پایان جشنواره نیز از رتبه‌های برتر تجلیل و تقدیر به عمل آمد.
شایان یادآوری است جشنواره مجازی «حکیم ابوالقاسم فردوسی» به همت مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در سه بخش کودک، نوجوان و بزرگسال، در چهار رشته «شاهنامه‌خوانی»، «نقالی»، «تصویرسازی» و «متون مکتوب» برگزار شد.
اوای شاهنامه پایگاه خبری تخصصی آوای شاهنامه
